צורת הקטנה של שם-עצם
פֿאַרקלענער-פֿאָרמעס בייַ סובסטאַנטיוון
קיימות שתי דרגות הקטנה של שם-עצם.
האחת נקראת : דימינוטיוו ומאופיינת בהוספת סיומת –ל לשם העצם
השנייה נקראת : אימינוטיוו ומאופיינת בתוספת סיומת –עלע לשם העצם.
הפיכת שם-עצם לצורת/דרגת הקטנה משנה אוטומטית את תגית הידוע לסתמי על כל המשתמע מכך בהטיות השונות.
הפיכת שם-עצם זכר יחיד לצורות הקטנה
איינצאָל
אימינוטיוו
דימינוטיוו
סובסטאַנטיוו
נושא
דאָס טישעלע
דאָס טישל
דער טיש
מושא ישיר
דעם טיש
מושא עקיף
דעם טישעלע
דעם טישל
קניין
פֿון דעם טישעלע
פֿון דעם טישל
פֿון דעם טיש
הפיכת שם-עצם נקבה יחידה לצורות הקטנה
דאָס טירעלע
דאָס טירל
די טיר
דעם טירעלע
דעם טירל
דער טיר
פֿון דעם טירעלע
פֿון דעם טירל
פֿון דער טיר
הפיכת שם-עצם סתמי יחיד לצורות הקטנה
דאָס לידעלע
דאָס לידל
דאָס ליד
דעם לידעלע
דעם לידל
דעם ליד
פֿון דעם לידעלע
פֿון דעם לידל
פֿון דעם ליד
הפיכת שם-עצם כצורת הקטנה דימינוטיוו לצורת רבים – מכיוון שתגיות הידוע ברבים נשארות "די" ואין חשיבות למינו של שם העם - תהא צורת הרבים בדימינוטיוו סיומת – (ל) עך
אימינוטיוו סיומת – (עלע) ך
מערצאָל
די לידעלעך
די לידלעך
לידעלעך
פֿון די לידעלעך
פֿון די די לידלעך
כאשר צורת הרבים של שם העצם שייכת לקבוצה המסתיימת ב-ים [קונה-קונים, חולה-חולים, חבֿר-חבֿרים, מלאך-מלאכים ]
תשמר צורת הרבים של שם-העצם ואליו בצורת הקטנה של רבים יתווסף - - ל.
די דאָקטוירימלעך
די דאָקטוירים
פֿון די דאָקטוירימלעך
פֿון די דאָקטוירים
שינויי עיצורים בצורת הקטנה של שם-עצם
אימינוטיוו איינצאָל
דימינוטיוו איינצאָל
השינוי
העיצור
דאָס בלעטעלע
דאָס בלעטל
דער בלאַט
דאָס געסעלע
דאָס געסל
די גאַס
דאָס פּעקעלע
דאָס פּעקל
דער פּאַק
דאָס ווענטעלע
דאָס ווענטל
די וואַנט
דאָס בענקעלע
דאָס בענקל
די באַנק
דאָס טעפּעלע
דאָס טעפּל
דער טאָפּ
דאָס שטעטעלע
דאָס שטעטל
די שטאָט
דאָס לעמפּעלע
דאָס לעמפּל
דער לאָמפּ
דאָס קרעמעלע
דאָס קרעמל
די קראָם
דאָס גלעקעלע
דאָס גלעקל
דער גלאָק
דאָס שטיבעלע
דאָס שטיבל
די שטוב
דאָס ביכעלע
דאָם ביכל
דאָס בוך
דאָס הינטעלע
דאָס הינטל
דער הונט
דאָס היטעלע
דאָס היטל
דער הוט
דאָס ניסעלע
דאָס ניסל
דער נוס
דאָס קלייזעלע
דאָס קלייזל
די קלויז
יי
וי
4
דאָס יייכעלע
דאָס יייכל
די יויך
דאָס ברייטעלע
דאָס ברייטל
דאָס ברויט
דאָס פייגעלע
דאָס פייגל
דער פויגל
דאָס אייגעלע
דאָס אייגל
דאָס אויג
דאָס בייַכעלע
דאָס בייַכל
דער בויך
ייַ
5
דאָס בייַמעלע
דאָס בייַמל
דער בוים
דאָס הייַזעלע
דאָס הייַזל
דאָס הויז
דאָס מייַזעלע
דאָס מייַזל
די מויז
דאָס טייַבעלע
דאָס טייַבל
די טויב
לא בכל המקרים ניתן לקיים את שתי צורות ההקטנה:
1. ישנה רק צורת אימינוטיוו : א. במקרה ששם-העצם מסתיים ב-ל : דער לעפֿל: דער עפּל : דער גאָפּל : דאָס דריידל . ה- -ל נופלת ואֶת מקומה ממלאים – עלע -
דוגמה : דער לעפֿל
דאָס לעפֿלע
דאָס לעפֿל
דעם לעפֿלע
דעם לעפֿל
פֿון דעם לעפֿלע
פֿון דעם לעפֿל
ב. כאשר שם-העצם מסתיים בוואָקאַל [אֵם קריאָה, תנועה - e] או דיפֿטאָנג [דוּ-תנועה]. :
די מאַמע – דאָס מאַמעלע
דער רבי – דאָס רבילע
דער שניי – דאָס שנייעלע
די פּאַרטיי – דאָס פּאַרטייעלע
דער טאַטע – דאָס טאַטעלע
לדוגמה : דער שניי
דאָס שנייעלע
---
דער שניי
דעם שניי
דעם שנייעלע
פֿון דעם שנייעלע
פֿון דעם שניי
2. בהקטנת שם-העצם ישנם מקרים שבהם ישנה רק צורת דימינוטיוו
שמות-עצם של בעלי מקצוע המסתיימים ב-ער, כאשר שם-העצם מסתיים בקאָנסאָנאַנט [עִיצוּר], וההטעמה היא על ההברה לפני האחרונה.
דער שנייַדער – דאָס שנייַדערל
דער לערער - דאָס לערערל
דער צימער - דאָס צימערל
דער דאָקטער - דאָס דאָקטערל
דער פּלימעניק - דאָס פּלימעניקל
דער קלעזמער - דאָס קלעזמערל
דוגמה : דער שנייַדער - דאָס שנייַדערל
דאָס שנייַדערל
דער שנייַדער
דעם שנייַדער
דעם שנייַדערל
פֿון דעם שנייַדערל
פֿון דעם שנייַדער
די ייִדענע
דאָס אייניקל
די חברטע