צורת הקטנה של שם-עצם

פֿאַרקלענער-פֿאָרמעס בייַ סובסטאַנטיוון 

קיימות שתי דרגות הקטנה של שם-עצם.

האחת נקראת : דימינוטיוו ומאופיינת בהוספת סיומת –ל לשם העצם

השנייה נקראת : אימינוטיוו ומאופיינת בתוספת סיומת –עלע לשם העצם.

 

 

הפיכת שם-עצם לצורת/דרגת הקטנה משנה אוטומטית את תגית הידוע לסתמי על כל המשתמע מכך בהטיות השונות.

 

הפיכת שם-עצם זכר יחיד לצורות הקטנה

 

 

איינצאָל

איינצאָל

איינצאָל

 

אימינוטיוו

דימינוטיוו

סובסטאַנטיוו

נושא

דאָס טישעלע

דאָס טישל

דער טיש

מושא ישיר

דאָס טישעלע

דאָס טישל

דעם טיש

מושא עקיף

דעם טישעלע

דעם טישל

דעם טיש

קניין

פֿון דעם טישעלע

פֿון דעם טישל

פֿון דעם טיש

 

הפיכת שם-עצם נקבה יחידה לצורות הקטנה

 

 

איינצאָל

איינצאָל

איינצאָל

 

אימינוטיוו

דימינוטיוו

סובסטאַנטיוו

נושא

דאָס טירעלע

דאָס טירל

די טיר

מושא ישיר

דאָס טירעלע

דאָס טישל

די טיר

מושא עקיף

דעם טירעלע

דעם טירל

דער טיר

קניין

פֿון דעם טירעלע

פֿון דעם טירל

פֿון דער טיר

 

הפיכת שם-עצם סתמי יחיד לצורות הקטנה

 

 

איינצאָל

איינצאָל

איינצאָל

 

אימינוטיוו

דימינוטיוו

סובסטאַנטיוו

נושא

דאָס לידעלע

דאָס לידל

דאָס ליד

מושא ישיר

דאָס לידעלע

דאָס לידל

דאָס ליד

מושא עקיף

דעם לידעלע

דעם לידל

דעם ליד

קניין

פֿון דעם לידעלע

פֿון דעם לידל

פֿון דעם ליד

 

 

הפיכת שם-עצם כצורת הקטנה דימינוטיוו לצורת רבים
מכיוון שתגיות הידוע ברבים נשארות "די" ואין חשיבות למינו של שם העם -
תהא צורת הרבים בדימינוטיוו סיומת – (ל)
עך

                         אימינוטיוו סיומת – (עלע) ך


 

 

מערצאָל

מערצאָל

 

אימינוטיוו

דימינוטיוו

נושא

די לידעלעך

די לידלעך

מושא ישיר

די לידעלעך

די לידלעך

מושא עקיף

לידעלעך

די לידלעך

קניין

פֿון די לידעלעך

פֿון די די לידלעך

 

 

כאשר צורת הרבים של שם העצם שייכת לקבוצה המסתיימת ב-ים
 [קונה-קונים, חולה-חולים, חבֿר-חבֿרים, מלאך-מלאכים ]

תשמר צורת הרבים של שם-העצם ואליו בצורת הקטנה של רבים יתווסף - - ל.

 

 

 

מערצאָל

מערצאָל

 

דימינוטיוו

סובסטאַנטיוו

נושא

די דאָקטוירימלעך

די דאָקטוירים

מושא ישיר

די דאָקטוירימלעך

די דאָקטוירים

מושא עקיף

די דאָקטוירימלעך

די דאָקטוירים

קניין

פֿון די דאָקטוירימלעך

פֿון די דאָקטוירים

 


שינויי עיצורים בצורת הקטנה של שם-עצם

 

 

 

אימינוטיוו
 איינצאָל

דימינוטיוו
 איינצאָל

סובסטאַנטיוו

איינצאָל

השינוי

העיצור

 

דאָס בלעטעלע

דאָס בלעטל

דער בלאַט

ע

אַ [פתח]

1

דאָס געסעלע

דאָס געסל

די גאַס

 

 

 

דאָס פּעקעלע

דאָס פּעקל

דער פּאַק

 

 

 

דאָס ווענטעלע

דאָס ווענטל

די וואַנט

 

 

 

דאָס בענקעלע

דאָס בענקל

די באַנק

 

 

 

 

 

 

 

 

 

דאָס טעפּעלע

דאָס טעפּל

דער טאָפּ

ע

אָ [קמץ]

2

דאָס שטעטעלע

דאָס שטעטל

די שטאָט

 

 

 

דאָס לעמפּעלע

דאָס לעמפּל

דער לאָמפּ

 

 

 

דאָס קרעמעלע

דאָס קרעמל

די קראָם

 

 

 

דאָס גלעקעלע

דאָס גלעקל

דער גלאָק

 

 

 

 

 

 

 

 

 

דאָס שטיבעלע

דאָס שטיבל

די שטוב

י

ו

3

דאָס ביכעלע

דאָם ביכל

דאָס בוך

 

 

 

דאָס הינטעלע

דאָס הינטל

דער הונט

 

 

 

דאָס היטעלע

דאָס היטל

דער הוט

 

 

 

דאָס ניסעלע

דאָס ניסל

דער נוס

 

 

 

 

 

 

 

 

 

דאָס קלייזעלע

דאָס קלייזל

די קלויז

יי

וי

4

דאָס יייכעלע

דאָס יייכל

די יויך

 

 

 

דאָס ברייטעלע

דאָס ברייטל

דאָס ברויט

 

 

 

דאָס פייגעלע

דאָס פייגל

דער פויגל

 

 

 

דאָס אייגעלע

דאָס אייגל

דאָס אויג

 

 

 

 

 

 

 

 

 

דאָס בייַכעלע

דאָס בייַכל

דער בויך

ייַ

וי

5

דאָס בייַמעלע

דאָס בייַמל

דער בוים

 

 

 

דאָס הייַזעלע

דאָס הייַזל

דאָס הויז

 

 

 

דאָס מייַזעלע

דאָס מייַזל

די מויז

 

 

 

דאָס טייַבעלע

דאָס טייַבל

די טויב

 

 

 


לא בכל המקרים ניתן לקיים את שתי צורות ההקטנה:

 

1.     ישנה רק צורת אימינוטיוו :
א.     במקרה ששם-העצם מסתיים ב-
ל : דער
לעפֿל: דער עפּל : דער גאָפּל : דאָס דריידל .
        ה- -ל נופלת ואֶת מקומה ממלאים –
עלע -

 

דוגמה : דער לעפֿל

 

 

איינצאָל

איינצאָל

איינצאָל

 

אימינוטיוו

דימינוטיוו

סובסטאַנטיוו

נושא

דאָס לעפֿלע

 

דאָס לעפֿל

מושא ישיר

דאָס לעפֿלע

 

דאָס לעפֿל

מושא עקיף

דעם לעפֿלע

 

דעם לעפֿל

קניין

פֿון דעם לעפֿלע

 

פֿון דעם לעפֿל

 


ב.   כאשר שם-העצם מסתיים בוואָקאַל [אֵם קריאָה, תנועה - e] או דיפֿטאָנג [דוּ-תנועה]. :

      די מאַמע – דאָס מאַמעלע

      דער רבי – דאָס רבילע

      דער שניי – דאָס שנייעלע

      די פּאַרטיי – דאָס פּאַרטייעלע

      דער טאַטע – דאָס טאַטעלע    

 

לדוגמה : דער שניי

 

 

איינצאָל

איינצאָל

איינצאָל

 

אימינוטיוו

דימינוטיוו

סובסטאַנטיוו

נושא

דאָס שנייעלע

---

דער שניי

מושא ישיר

דאָס שנייעלע

---

דעם שניי

מושא עקיף

דעם שנייעלע

---

דעם שניי

קניין

פֿון דעם שנייעלע

---

פֿון דעם שניי

 

 

2. בהקטנת שם-העצם ישנם מקרים שבהם ישנה רק צורת דימינוטיוו

 

 שמות-עצם של בעלי מקצוע המסתיימים ב-ער, כאשר שם-העצם מסתיים בקאָנסאָנאַנט [עִיצוּר], וההטעמה היא על ההברה לפני האחרונה.

 

דער שנייַדער – דאָס שנייַדערל

דער לערער    - דאָס לערערל

דער צימער     - דאָס צימערל

דער דאָקטער  - דאָס דאָקטערל

דער פּלימעניק - דאָס פּלימעניקל

דער קלעזמער - דאָס קלעזמערל  

 

דוגמה : דער שנייַדער - דאָס שנייַדערל

 

 

איינצאָל

איינצאָל

איינצאָל

 

אימינוטיוו

דימינוטיוו

סובסטאַנטיוו

נושא

---

דאָס שנייַדערל

דער שנייַדער

מושא ישיר

---

דאָס שנייַדערל

דעם שנייַדער

מושא עקיף

---

דעם שנייַדערל

דעם שנייַדער

קניין

---

פֿון דעם שנייַדערל

פֿון דעם שנייַדער

 


 

  1. ישנם מקרים בהקטנת שם-עצם שאין כול צורת הקטנה כמו במקרים שבהם ההטעמה נופלת בהברה השלישית לפני הסוף.

 

די ייִדענע

דאָס אייניקל

די חברטע

 

        מילון יידי-עברי
       חומר לימודי 
תרגול
משחקים
שירים
יצירות
סימני ניקוד
    חג והווי יהודי
משוררים וסופרים
        פרויקטי גמר
קישורים
כתבו לנו
ידיש:ד"ר שושנה דומינסקי
מונה כניסות: 407316

תכנות: דודי זוהר 2006 אוּרי הרדוף 2009 גד אבן חיים 2017-2016
כל הזכויות שמורות ©